Lưu giữ nét đặc trưng nền văn hóa dân gian M’nông

Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, Đảng và chính quyền địa phương rất thích thú đến công tác bảo tồn và phát huy các giá trị nền văn hóa truyền thống; xác định đời sống văn hóa là nền tản tinh thần vừa là mục tiêu vừa là động lực phát đạt kinh tế - xã hội. Cùng với những giải pháp để lưu giữ văn hóa, tỉnh đã ban hành những đề án, công trình nghiên cứu như: Từ điển tiếng M'nông – Việt, Dòng họ M'nông, nền văn hóa M'nông, Địa chí Đắk Nông, lưu giữ và phát huy giá trị nền văn hóa lễ hội, hoa văn cồng chiêng và nhạc cụ người bản xứ M'nông; mở nhiều lều trại sáng tác âm nhạc, văn học, hội họa, nhiếp ảnh, hội thi dân ca dân vũ, hát kể sử thi, lễ hội… đã được nhân dân đồng tình hưởng ứng và thực hiện đạt hiệu quả nền văn hóa – xã hội cao. Nhiều nhà nghiên cứu đời sống văn hóa đã bỏ công sức và trí tuệ, khoảng thời gian để điền dã và sưu tầm, trao đổi và tìm hiểu từ các già làng, nghệ sĩ, vì họ là nhân chứng sống, viện bảo tàng sinh động cung ứng cho các nhà nghiên cứu để được ghi chép và đối chiếu với di sản, điều kiện kinh tế - xã hội, khí quyển hình thành từng thể loại nền văn hóa, in thành sách, tài liệu lưu giữ và nổi bật. Các nhà sáng tác văn học kiệt tác thường tiếp cận với các tài liệu, công trình nghiên cứu đời sống văn hóa, đã được sưu tầm để làm cẩm nang và gắn kết với văn hóa thực tiễn để tạo ra những tác phẩm mang nét đặc trưng đời sống văn hóa M'nông...

Tham khảo thêm : Thú nhồi bông hình con Cá Voi vải Thái Maison Chance

Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả đạt được trong lĩnh vực sáng tác, phục dựng sự kiện, dân ca dân vũ, hội họa, âm nhạc… do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan mà dư luận cho rằng đã có sự biến dạng hoặc pha trộn trong văn hóa dân gian M'nông, có thể nêu ra một số trường hợp để bạn đọc tham khảo.

đại hội là loại hình văn hóa tổng hợp được diễn ra, có cồng chiêng, điêu khắc (làm cây nêu), hát sử thi, đời sống văn hóa ẩm thực (cơm lam, rượu cần)… Trong đó thường có lễ đón bạn là nét văn hóa địa phương, thể hiện lòng mến khách của người M'nông, mỗi khi bon làng tổ chức đại hội. Nghi thức lễ đón bạn là chủ nhà bố trí nghệ nhân cồng chiêng, lễ vật và cử người biết ăn nói lưu loát, biết hát đối đáp, cùng với già làng đứng đón khách từ đầu bon. Khi nhóm du khách bon bạn đến, bon chủ nhà hát đối, bên bon khách đáp lại và khách hát đối, chủ nhà hát đáp lại, họ tặng vật phẩm cho nhau như: thuốc rê, bầu bí, cá… thể hiện tình đoàn kết gắn bó, chia sẻ và bình đẳng. Họ đi chân đất, mặc trang phục truyền thống. Thế nhưng trong 1 lễ hội ở huyện nọ, lại biến nghi thức lễ đón bạn pha tạp bằng rước hai cái kiệu, mỗi kiệu bốn người khiêng (thường thấy lễ hội ở phía Bắc), hai vị già làng ngồi chiễm chệ trên kiệu, mặc trang phục quần tây 2 ống, chân mang dép xốp.

Về sắc màu, trong hội họa có tác phẩm tái hiện cảnh sinh hoạt người M'nông, nhưng dùng nền màu vàng, lấy màu đỏ làm chủ đạo cho tác phẩm, từ trang phục đến đường nét họa tiết hoa văn đều màu đỏ, làm cho người xem cảm nhận đến đời sống văn hóa của dân tộc nào đó thật xa lạ. Trong khi đó, sắc màu của bản địa M'nông thì màu xanh là chủ đạo, pha lẫn 1 ít màu đen, gắn liền với màu xanh và quang cảnh âm u của núi rừng trùng điệp nơi đây. Trong điêu khắc, 1 tác phẩm dự thi phác thảo Tượng đài Anh hùng N'Trang Lơng, tác giả trang trí thêm cho phần tượng của người anh hùng N'Trang Lơng, lưng mang cung tên, tay cầm rựa, để thể hiện tính đặc trưng của đời sống văn hóa M'nông. Nhưng thực ra trong lao động sản xuất, người M'nông dùng xà gạc, không phải dùng rựa như người Kinh. Trong kiến trúc, một chương trình tương đồng văn nghệ có truyền hình trực tiếp, tấm phông sân khấu được in phóng to hình ngôi nhà rông của người Gia Rai có mái đứng cao, cong vút như chiếc thuyền đang căng buồm lướt sóng ngoài biển mở, được chú thích là nhà của người M'nông. Trong nhiếp ảnh có một tác phẩm trưng bày tại triển lãm nhiếp ảnh của tỉnh, bức ảnh là một cô gái, từ nước da trắng mượt, mắt to, nét mặt, mũi nhìn vào không thấy dường nét của cô gái M'nông, dưới bức ảnh chú thích là cô gái M'nông (thực chất cô gái này là người Thái, chỉ khoác trang phục bằng bộ váy và áo của người phụ nữ M'nông). Trong dân vũ, âm nhạc cũng lấy "râu ông nọ cắm cằm bà kia", qua tài liệu sưu tầm, dân vũ người M'nông thường được thể hiện những hoạt động lao động sản xuất nương rẫy, hình ảnh các loài vật, từ cách di chuyển, chạy nhảy, tình yêu nam nữ cũng thể hiện rất kín đáo. Thế nhưng có tác giả dựng múa, dùng trang phục hoa văn tập quán M'nông, nhưng động tác múa, đoạn đầu mang đường nét dân vũ M'nông nhưng càng về sau, lại sử dụng các hoạt động múa rất lạ lẫm với múa tập quán. Âm nhạc múa cũng pha tạp, đoạn đầu dùng giai điệu âm thanh của tù và, nhịp chiêng dịu êm, nhưng về sau thì âm thanh của nhạc cụ hiện đại, giai điệu dồn dập bốc lửa. Trong khi đó, âm nhạc của người M'nông từ tiếng tù và đến nhịp chiêng, kèn R'lét bao giờ âm thanh cũng nhẹ nhàng sâu lắng, trầm bổng và miên man như chính tiếng du dương của đại ngàn trên cao nguyên M'nông hùng vĩ.

Xem thêm : Moc khoa hinh con Su Tu Maison Chance

Ngày nay, nền văn hóa M'nông là đời sống văn hóa linh hoạt truyền thống, được hợp thành từ nền văn hóa của dân tộc dân tộc, nền văn hóa người Kinh và nền văn hóa các người bản xứ phía Bắc. Tuy nhiên, mỗi khi đề cập đến văn hóa phong tục M'nông hay nền văn hóa của một dân tộc thì cần tôn trọng nét đặc trưng đời sống văn hóa của dân tộc ấy. Việc khai thác, phục dựng và giữ gìn đời sống văn hóa dân gian M'nông là việc làm hết sức khó khăn. Vì chúng ta kế thừa gia tài nền văn hóa quý hiếm này, từ nền văn hóa bất thành văn, chỉ truyền khẩu qua nhiều thế hệ, tài liệu rất hạn chế, tỉnh ta chưa có đội ngũ nghiên cứu văn hóa có trình độ chuyên sâu. Nhưng điều cơ bản để bảo tồn nét đặc trưng văn hóa dân gian M'nông là cần nghiên cứu sâu thêm về điều kiện kinh tế xã hội của đại ngàn cao nguyên M'nông, sự hình thành nền văn hóa dân gian M'nông từ nền kinh tế nương rẫy, du canh du cư, mẫu hệ, tính cộng đồng cao và hưởng lợi bằng nhau. Qua sử thi, nghệ sĩ, già làng và những công trình đã nghiên cứu về đời sống văn hóa M'nông… chắc chắn sẽ giúp chúng ta giữ được nét đặc trưng của nền văn hóa dân gian M'nông trong xu thế hội nhập và tiến bộ.